شعر از دیدگاه مقام معظم رهبری

من از اینکه احساس مى‏کنم که بحمد لله در جامعه‏ى ما شعر این چنین با مفاهیم زنده‏ى این جامعه آمیخته شده،و از یکنواختى و تکرار بیرون آمده،به عنوان یک دوستدار ادبیات و شعر احساس خوشحالى مى‏کنم...البته استثناء همیشه بوده و هست...اما قبلا جریان شعر کلا تکرارى بود و شعر در خدمت آرمانهاى عالى و بلند انسان و در اختیار مسائل اساسى زندگى انسانها،نبود. ⁽¹⁾

در هر دوره‏اى که تحولى در جامعه بوجود آمده،تغییرى در خط مشى جامعه ایجاد شده و... شعر هم تغییرى کرده لکن باز برگشته به روال معمولى.مثلا در کشور خود ما،شعر در دوران مشروطیت تکانى خورد،مضمونها نو شد و در خط جدیدى افتاد اما باز تدریجا برگشت‏به همان آهنگ و روال سابق. ⁽²⁾

...آنچه بود تکرارى بود و چیز جدیدى براى مردم زمان خودشان نداشت،پیامى،خبرى، احساسى.انقلاب ما بحمد لله در ادبیات و هنر و بخصوص درشعر یک تحول ایجاد کرده است. ⁽³⁾

یکى از پرشورترین موضوعات...همین موضوع شهادت و شهید است...همین چند تا شعر که خوانده شد...اینها را بگذارید پهلوى مرثیه‏هاى معروفى که در تاریخ هست...مثل خاقانى که مرثیه براى پسر خودش سروده...بینى و بین الله،این شعرى که امروز براى یک شهید گفته شد،با آن تلقى از شهادت،با آن معناى زیبا و فاخر،مردن در راه خدا و به خون غلطیدن در راه آرمانهاى انسانى،که این شاعر آن را حس مى‏کند،لمس مى‏کند...این شعر اصلا یک نوع دیگر است...و قابل مقایسه با آن شعر بلند و محکم فلان شاعر بزرگ در مرثیه فلان عزیزش نیست. اگر چه زبان آن شاعر بزرگ و هنر شعرى او ممکن است‏بالاتر هم باشد،این یک راه و یک پدیده‏ى تازه است و باید آن را دنبال گرفت. ⁽⁴⁾

...این مفاهیمى که امروز در انقلاب ما وجود دارد:مساله‏ى مجاهدت در راه خدا،مساله‏ى طرفدارى از مستضعفین،مساله‏ى مبارزه با مستکبران و ظالمان این مساله‏ى همگانى عشق به رهبر و احساسات عاشقانه و صادقانه نسبت‏به امام...اینها همه موضوعات جدید و پر طراوتى‏ست. ⁽⁵⁾

آدم معمولى براى اینکه بفهمد،احتیاج دارد که توجهش جلب شود...دل و نگاهش کشیده شود...چه موقع نگاه خواهد کرد؟آن وقتى که جاذبه وجود داشته باشد،آن وقتى که هنر باشد، زیبایى باشد،شعر،تجسم زیبایى است پس‏براى تبیین و تفهیم حقیقت‏شعر باید رشد کند. ⁽⁶⁾

این برادران جوان که اینجا شعر خواندند،این استعدادها و چشمه‏هاى جوشان...من تعجب مى‏کنم که اینهمه استعداد در این مملکت کجا بود،چرا قبل از انقلاب نبود یا پیدا نبود؟ آنروزها ما خبر داشتیم در عالم ادبیات و شعر چه مى‏گذرد،این همه استعداد جوشان وجود نداشت و خود انقلاب بود که دلها را براى جوشش این استعدادها آماده کرد...تا دلى آتش نگیرد حرف جانسوزى نگوید.این دلها که باز شد،زبانها هم باز شد،گنجینه‏هاى هنر از جانها استخراج و آشکار شد. ⁽⁷⁾

بحمد لله این همه استعداد خوب در جامعه‏ى ما وجود دارد،اینها باید کار کنند.من توصیه‏ام به جوانهاى هنرمند،به جوانهاى شاعر این است که استعداد،کافى نیست،کار باید بشود. ⁽⁸⁾

در گذشته...شجاعتى چشم یک شاعر را بخود جلب مى‏کرد...در وصف شجعان چه سخنها که گفته شده.خوب بفرمایید امروز،این شجاعت‏ها در میدان نبرد،...شجاعت جوانان،شجاعت مردان،شجاعت زنان و همسران،شجاعت مادران،آن مادرى که چهار یا پنج‏شهید مى‏دهد،هیچ دلى به شجاعت این گونه خانواده‏ها در تاریخ نبوده است...این زیبایى‏هاى چشمگیر گوناگون معنوى که همیشه شعرا و اهل زبان و اهل دل به دنبال آنها بودند تا هنر خودشان را به پاى آن زیبایى معنوى بریزند.پس آنانکه هنر دارند بریزند در پاى‏این زیباییها. ⁽⁹⁾

کارگردانان سلطه‏ى فرهنگى غرب،تلاش گسترده‏اى کردند که شعر و ادب فارسى را در خدمت هدفهاى انحرافى یا پوچ در آورند و در اوج حرکتى که‏«تجدد مآبى‏»نامیده و پنداشته مى‏شد،کوشیدند شعر را...به فساد و هرزگى و پستى آلوده کنند...حجم شعرى که به کار ضلال ذهن و دل مردم گرفته شد یا به آستان جباران قدر ناشناس نثار گشت،در دوران سلطه فرهنگى کم نیست. ⁽¹⁰⁾

اسلام کلام والا،و نیز،سخنسراى خداجوى را ارج مى‏نهد.سخن زیبا نشانه‏اى از خداوند جمیل است و خداوند،زیباترین گفته‏ها را که کلام الهى‏ست،بر بالهاى فصاحت و بلاغت نشانیده،به پروازى جاودانه درآورده و همه‏ى تاریخ را با فروغ درخشان آن،منور ساخته است. ⁽¹¹⁾

رسول امین پروردگار...شاعران متعهد را فرمانروایان کشور سخن مى‏خواند.

این سیره‏ى نیکوى اولیاء الله است که ارجمندترین حقایق را در نفیس‏ترین حله‏هاى بیان،بر دلهاى پاک عرضه کنند و سخن فاخر و برنده‏ى خود را همچون ذوالفقارى پیروز بر پیکر سیه کاران دوران فرود آورند. ⁽¹²⁾

به برکت صدور همین بیانات شیوا و شور انگیز کربلاست که عاشورا فقطیک حادثه نیست، یک فرهنگ است،تابلویى است که در آن شعر بلند عشق را با خون نگاشته‏اند و بر تاریخ عرضه کرده‏اند. ⁽¹³⁾

جنگ،خود شعرى‏ست که رساتر از هر سخن بر صفحه‏ى روزگار نقش مى‏بندد و آزادگان جهان بیت الغزل عشق و ایمان و ایثار را بر سنگرهاى جوانمردان رشید،خواهند خواند. ⁽¹⁴⁾

چگونه مى‏توان هنرمند و شاعر بود و جدال خونین حق و باطل را،و نور و ظلمت را،که امروز از همه جا برجسته‏تر در جبهه‏هاى نبرد شجاعانه‏ى ما با دشمن مهاجم و متجاوز در جریان است،ندید و حس نکرد و از آن سخن نگفت؟ ⁽¹⁵⁾

من گاهى دیده‏ام که در صفحه‏ى اول روزنامه شعرهایى از یک برادر خوب،آورده‏اند که آن برادر خودش خوب است اما شعرش خوب نیست...آنوقت این شعر را در صفحه‏ى اول و با حروف برجسته چاپ کرده‏اند.در حالیکه از نظر معیارهاى ادبى خیلى پیش پا افتاده است، غلط هم دارد آنهم غلط چاروادارى،نه غلط انجمنى ^(×) ،یعنى قافیه و وزن و همه چیزش خراب است‏یا حشو زشت چشمگیرى دارد که وقتى یک آدم اهل ذوق و شعر روزنامه را بردارد،ولو به عنوان اینکه خبرش را بخواند و چشمش به چنین‏چیزى بیفتد،روزنامه را دور مى‏اندازد. ⁽¹⁶⁾

بدون مجاهدت وقفه‏ناپذیر شما شاعران،آگاه و متعهد،جبران خسارتهاى دوران سلطه‏ى فرهنگى میسر نخواهد شد و شعر انقلابى آن شکوفایى و جهش متناسب را نخواهد یافت.باید:

اولا-همه‏ى ظرفیت‏شعرى جامعه به کار بیفتد،استعدادهاى جوشان شناخته و تربیت‏شود و فعلیت‏هاى فراموش شده و به دست غفلت‏یا تغافل سپرده شده در صورت سلامت‏به صحنه باز گردانده و نواخته شود.

ثانیا-باید شعر به فخامت و شیوایى لازم برسد و سخافت و سستى و خشکى مطلقا از آن زدوده شود.

ثالثا-در موضوعات و اهداف شعرى بیشتر به مسائل مهم کنونى جامعه و نیز به معارف اسلامى که مایه‏ى رسوخ پایه‏هاى نظام اسلامى‏ست،پرداخته شود و شعر کاملا در جهت هدفهاى انقلابى حرکت کند.

رابعا-در زبان و تعبیر و زیبایى آرایش،و اگر لازم شود،در شیوه و قالب،ابتکار و نوآورى شود.و بسى بایدها و کارهاى دیگر نیز هست که کمال مطلوب ارباب شعر این زمان از آن بى‏نیاز نیست. ⁽¹⁷⁾

استمرار و تداوم این حرکت دانشجویى،نوید بخش آن است که نهال شعر جوان انقلاب،در کار بالندگى و شکوفایى‏ست...در حقیقت‏شعر دوران انقلاب باید چاووش خوان قافله‏ى انقلاب باشد. ⁽¹⁸⁾

شاعران جوان مى‏توانند منعکس کننده‏ى همه‏ى آرمانها،سیاستها،روشها و واقعیتهاى انقلاب در آثار شعرى خود باشند...پیام انقلاب باید به زبان شعر و هنر که اصیل‏ترین و خالص‏ترین و گیراترین زبانهاست‏به آنان منتقل شود. ⁽¹⁹⁾

پى‏نوشتها:

1) -سخنرانى در کنگره‏ى شعر شاهد (در حسینیه‏ى ارشاد) ،14/11/1365.

2) -همانجا.

3) -همانجا.

4) -سخنرانى در کنگره‏ى شعر شاهد (در حسینیه‏ى ارشاد) ،14/11/1365.

5) -همانجا.

6) -همانجا.

7) -همانجا.

8) -سخنرانى در کنگره‏ى شعر شاهد (در حسینیه‏ى ارشاد) ،14/11/1365.

9) -همانجا.

10) -پیام به‏«کنگره‏ى شعر و ادب نهضت‏سواد آموزى خراسان‏»،9/7/1364.

11) -پیام به‏«کنگره‏ى شعر جنگ (اهواز) »،5/9/1365.

12) -همانجا.

13) -همانجا.

14) -همانجا.

15) -همانجا.

×) -منظور غلط‏«ادبى‏»و«آکادمیک‏»است،از نوع ایراداتى که در یک انجمن ادبى مى‏تواند مطرح شود،نه اغلاط دستورى و بدیهى.

16) -گفتگو با اعضاى‏«واحد فرهنگى روزنامه جمهورى اسلامى‏»،26/11/1360.

17) -پیام به‏«کنگره‏ى شعر و ادب نهضت‏سواد آموزى خراسان‏»،9/7/1364.

18) -پیام به‏«دومین کنگره‏ى شعر و ادب دانشجویان سراسر کشور»،27/9/1364.

19) -همانجا.

منبع کتاب: هنر از دیدگاه مقام معظم‏رهبرى حضرت آیت الله خامنه اى