یادی از بانمک‌ترین فلسطینی!

شهیدآوینی درباره ناجی‌العلی کاریکاتوریست شهید فلسطینی می‌نویسد:در آثار ناجی‌العلی، این پسرفلسطینی که او را”حنظله”نامیده است همواره حضور دارد.حنظله شاید خود ناجی‌العلی باشد، پسری یکدنده و لجوج و پابرهنه، با شانه‌هایی آویزان و دست‌هایی گره خورده از پشت.
حنظله

ناجی العلی کاریکاتوریست مبارز و شهیر فلسطینی است که زندگی و حیات خود را صرف مبارزه در راه آرمان فلسطین نمود وی خالق حنظله یعنی همان کودک پا برهنه فلسطینی است که در طرح هایش نظاره گر تمام جنایات صهیونیستها و مظلومیت مردم فلسطین است که البته همین حنظله نیز پس از مرگ خالق خود الهام بخش بسیاری از کاریکاتوریستها و طراحان مبارز و پایبند به آرمان فلسطین شد.

زندگینامه ناجی العلی

ناجی سلیم حسین العلی، در سال ۱۹۳۶ در روستای الشجره واقع در الجلیل شمالی در فلسطین متولد شد. در سال ۱۹۴۸ خانواده ناجی العلی به همراه اهالی روستا به سوی لبنان (بنت جبیل) رانده و پس از آن به اردوگاه «عین الحلوه» در شرق شهر صیدا پناهنده شدند. در سال ۱۹۵۷ پس از آنکه در رشته مکانیک دیپلم گرفت به عربستان سعودی رفت و دو سال آنجا بود و در همین زمان در اوقات فراغت شروع به طراحی کرد.

وی طی سالهای ۱۹۶۰ -۱۹۶۱ به همراه چند تن از دوستانش در جنبش ملّیّون عربستان نشریه‌ای سیاسی به نام الصرخه ( فریاد) را به شکل دستنویس منتشر کرد و سپس در سال ۱۹۶۰ به مدت یک سال وارد آکادمی طراحی لبنان شد اما به دلیل تحت تعقیب بودن از سوی پلیس لبنان، دوره‌ی تحصیلی او ناتمام ماند و باقیمانده‌ی سال تحصیلی اش را در زندانهای پادگانهای لبنان بازداشت بود. پس از آزادی روانه شهر صور شد و ۳ سال در مدرسه الجعفریه، متعلق به شیعیان این کشور با«امام موسی صدر» همکاری کرد و در این مدرسه به تدریس پرداخت. سپس در سال ۱۹۶۳ به کویت رفت و در مجله «الطلیعه» این کشور تحت عناوین طراح و خبرنگار و با هدف جمع‌آوری پول برای تحصیل هنر در قاهره یا ایتالیا مشغول به کار شد. تا پایان سال ۱۹۷۵ در روزنامه «السیاست» کویت کار کرد و در این سالها شخصیت معروف حنظله را در طرحهایش آفرید و ریاست انجمن کاریکاتوریستهای عرب را نیز در سال ۱۹۷۹ به دست آورد. طرحهای ناجی العلی در دهها نمایشگاه در جهان عرب و کشورهای جهان به نمایش درآمد. ۳ کتاب از گزیده طرحهایش طی سالهای ۱۹۷۶، ۱۹۸۳ و ۱۹۸۵ منتشر شد. ناجی آماده انتشار چاپ کتاب چهارم بود که مهلت نیافت. وی در طول زندگی اش بیش از ۴۰ هزار کاریکاتور منتشر کرد و دو سال پیاپی(۱۹۷۹ و ۱۹۸۰) برنده‌ی جایزه نخست نمایشگاه هنرمندان عرب شد. روزنامه‌ی «آساهی» ژاپن، وی را از میان ۱۰ کاریکاتوریست برجسته‌ی جهان به عنوان نفر اول برگزید.

ترور خالق حنظله

العلی در ۲۲ جولای سال ۱۹۸۷ در لندن و به هنگام رفتن به دفتر روزنامه‌ ی القبس ترور شد و پس از ۳۸ روز اغما، ۲۹ آگوست همان سال درگذشت. پس از شهادت «ناجی العلی» به پاسداشت نام او مرکز فرهنگی در شهر بیروت با عنوان «مرکز فرهنگی ناجی العلی» ایجاد گردید و روزنامه «السفیر» نیز مسابقه کاریکاتوری به نام وی برگزار کرد. در سال ۱۹۸۸ نیز اتحادیه بین المللی ناشران روزنامه ها در پاریس، ناجی العلی را یکی از بزرگترین کاریکاتوریستهای جهان دانست و جایزه «قلم طلای آزادی» خود را به او داد که این جایزه در ایتالیا به همسر و فرزندش خالد تحویل داده شد. ناجی العلی اولین روزنامه نگار و طراح عربی است که برنده این جایزه شد. در سایت «ناجی العلی» از قول وی می خوانیم:

ناجی العلی: معنای مانورهای سیاسی را نمی‌فهمم؛ تنها راه حل فلسطین تفنگ است
ناجی العلی

من با حل و فصل مشکلات (با صهیونیستها) موافقم؛ اما با سازش نه! من موافق آزادی فلسطین هستم، فلسطینی که تنها به کرانه باختری و نوار غزه منحصر نمی‌شود. کبوتر و شاخه زیتون، نشانه صلح است و تمام جهان این نشانه‌ها را می شناسند اما همه نسبت به حق قانونی ما درخصوص فلسطین ناآگاهند. اگر انگشتان دستانم را قطع کنند، با انگشتان پاهایم طراحی خواهم کرد. در جوانی دوست داشتم در عرصه ‌ی نمایش کار کنم و خواستهای بحق خودم را فریاد بزنم ولی شرایط موجود، من رابه سوی روزنامه‌ها کشاند و در این زمان احساس کردم کاریکاتور بهترین وسیله برای بیان نظراتم است. کاریکاتور تنها یک اعلامیه نیست بلکه وظیفه دارد تشویق کند و بشارت بدهد. بشارت بدهد از آینده و آرزوها را بیان کند. کاریکاتوریستها وظیفه دارند فاصله میان مردم و حکومتها را از میان بردارند. بیننده‌های من نباید تنها با دیدن طرحهای من تفریح کنند؛ بلکه این آثار باید آنان را به اندیشیدن وادارد. تنها خط قرمز در برابر طراحی من، تسلیم در برابر اسراییل بوده و «حنظله» نماد تلخیهای آغاز راه است. او را چون کودکی فلسطینی در نظر گرفتم که به مرور زمان، آگاهیش فزونی می ‌یابد.

ناجی علی به روایت شهید آوینی

“سید شهیدان اهل قلم درباره ناجی العلی می نویسد: صاحبان اصلی فلسطین مردمی هستند که همواره در آنجا زیسته اند.چگونه می توان هویت فلسطین را تغییر داد؟ اشغال فلسطین واقعه ای مربوط به هزاره های دور نیست که کسی آن را به یاد نیاورد.همه به یاد دارند که این قوم پلید(رژیم صهیونیستی)چگونه با حمایت سیاسی و تسلیحاتی امپریالیست های تجاوزگر،سرزمین فلسطین را از صاحبان اصلی آن غصب کرده اند.چگونه می توان فراموش کرد؟ عبدالحی مسلم ، نقاش فلسطینی ، این گونه یادگارهای گمشده اش را از فراموشی حفظ می کند…

نقاش، مراسمی چون جشن های ازدواج فلسطینیان و تشریفات آغاز مراسم روزه داری آنها را بر تابلوهای بزرگ به تصویر کشیده است.

هنرمندان فلسطینی اگر چه بیش تر درد غربت داشته اند ، اما نشانه هایی از دستیابی به این خودآگاهی تاریخی در میان آنان جلوه کرده است . “ناجی العلی” کاریکاتوریست شهید فلسطینی که اکنون شهرت جهانی دارد نیز هشت ساله بود که بعد از اشغال روستای “شجره” در منطقه الجلیل توسط صهیونیست های تحت الحمایه ی انگلیس و قدرت های بزرگ دیگر ، ناچار شد که همراه با پدر و مادر و دیگر هموطنانش به لبنان کوچ کند. او هرگز فلسطین و وظیفه ی خود را در دفاع ازفلسطین از یاد نبرد.

در آثار ناجی العلی این پسر فلسطینی که او را “حنظله”نامیده است همواره حضور دارد. حنظله به معنای میوه ی تلخ است ، میوه ی تلخی که اجازه نمی دهد زیتون ها و انگورهای سرزمین غصب شده فلسطین در کام غاصبانش شیرین باشد. حضور حنظله در کاریکاتورهای ناجی العلی یک حضور سمبلیک است. حنظله مظهر یک حضور سمبلیک است ، شاهد همه مصایبی که بر ملت او می رود. حنظله شاید خود نا جی العلی باشد، پسری یک دنده و لجوج و پابرهنه ، با شانه هایی آویزان و دست هایی گره خورده از پشت.
حنظله

حنظله در تمامی کارهای ناجی العلی ثابت و استوار است ، یعنی که فلسطین باید در برابر همه ی دگرگونی های سازشکارانه ی جهان عرب ، در قبال مسئله اشغال فلسطین ثابت و استوار بماند.وقتی که حنظله احساس می کند که آرمان های فلسطین به دفاع نیاز دارد ، روی دیوارها شعار می نویسد ، سنگ پرتاب می کند ، پرچم پیروزی فلسطین را به دست می گیرد و گاه به آغوش مادر فلسطین پناه می برد.
حنظله

نا جی العلی وطن خود فلسطین را چون زنی زیبا و بی گناه ، با چشمانی غمگین و نگاهی عمیق تصویر می کند. در بسیاری از تصاویر حنظله به آغوش او پناه برده است .در مقابل تصویر مادر فلسطین، چه بسا حکام عرب با شکم هایی بر آمده ایستاده اند ، یا اسراییل که به صورت موجودی زشت و بد کار با شکم و چهره ای پر گوشت و دندان هایی نیش دار ترسیم می شود.

او از اوایل دهه ی هفتاد به عنوان کاریکاتوریست با روزنامه ی ” السفیر” در لبنان شروع به همکاری کرد. در سال ۱۹۸۵ که در لندن به شهادت رسید ، با روزنامه ی کویتی “القبس” همکاری می کرده است. ترور توسط یکی از سازمان جاسوسی اسرائیل (موساد) در هنگام بازگشت او از یک سخنرانی صورت گرفت.گلوله ای در مغز او نشست و یک ماه بعد به دیگر شهدای فلسطینی پیوست . امیدواری او نیز به نسلی بود که اکنون کودکان و نوجوانانی بیش نیستند، نسلی که اکنون انتفاضه را واقعیت بخشیده است .

فلسطین همواره متعلق به مردمی بوده است که در آن زیسته اند.چگونه می توان هویت فلسطین را تغییر داد؟ تاریخ و فرهنگ این امت نمی تواند پذیرای این وضع جدید باشد. مقابله ها روز به روز بیشتر خواهد شد . هویت تاریخی و اجتماعی مردم فلسطین قابل انکار نیست ، هر چند حاکمیت نیز روزی چند به دست دشمنان بیفتد.”

منبع: مشرق